ในจักรวาลของเพลงเก่ากับอวกาศ อาจไม่มีประโยคไหนโด่งดังกว่า “Ground Control to Major Tom” จากเพลง Space Oddity ของ David Bowie อีกแล้ว แต่ถ้าใครเผลอเอาประโยคนี้ไปใช้จริง ๆ บนศูนย์ควบคุมภารกิจของ NASA ล่ะก็ บอกเลยว่าคงได้เดินออกจากห้องไปพร้อมกล่องข้าวส่วนตัว และคำอำลาจาก Flight Director แบบเย็นชาในหนึ่งบรรทัด
บทความนี้เราจะมาดูกันว่าเนื้อเพลงท่อนนี้ (แม่ง) ผิดจากโลกแห่งความเป็นจริงตรงไหนบ้าง ซึ่งดักไว้ก่อนว่าวัตถุประสงค์คือ ไม่ได้ให้มีคนอวดภูมิมาบอกว่า “มันเป็นแค่เพลง” ซึ่ง ใช่จ้า มันเป็นแค่เพลง และเราก็รู้ว่ามันเป็นแค่เพลง แล้วเราก็ไม่ได้เป็นคนชอบจับผิดหนังว่าอันนี้สมจริงหรือไม่สมจริง แต่เราจะเอาเพลงมาเล่าแล้วให้ความรู้ไง ดังนั้นถ้าไม่ได้อยากจะอ่านตั้งแต่แรกก็ปิดหน้านี้ทิ้งไปซะ
โดยถ้าหากคุณเปิดใจและมองว่าบทความนี้เป็นการเล่นตลกเพื่อให้ความรู้ล่ะก็ สิ่งที่เราควรรู้คือ การสื่อสารกับลูกเรือบนสถานีอวกาศนานาชาติ หรือในภารกิจการสำรวจอวกาศนั้นไม่ได้เกิดขึ้นมั่ว ๆ ใครอยากพูดก็หยิบไมค์ขึ้นมาโหวกเหวกไม่ได้ มันมี Strict Protocol ที่ออกแบบมาเพื่อหลีกเลี่ยงความสับสน
สำหรับใครที่สนใจรายละเอียดแบบเจาะลึกของ Protocal การติดต่อสื่อสารกับลูกเรือบนสถานีฯ เราแนะนำให้หลังจากอ่านบทความนี้จบ ลองอ่านบทความ การติดต่อสื่อสาร และจัดการงานกับลูกเรือบนสถานีอวกาศนานาชาติ ซึ่งจะเป็นการอธิบายตำแหน่งเจ้าหน้าที่ประจำ Console ต่าง ๆ ที่เราเห็นกันในห้องควบคุมภารกิจ
อย่างแรก Ground Control ไม่ได้มีหน้าที่คุยกับนักบินอวกาศ
หลายคนเข้าใจว่า “Ground Control” คือชื่อเล่นของศูนย์ควบคุมภารกิจ หรือ Mission Control ทั้งก้อน ซึ่งจริง ๆ ก็ไม่ผิดถ้าพูดแบบสามัญ แต่ถ้าขยับเข้ามาในวงการวิศวกรรมและระบบการสื่อสารจริง ๆ แล้ว “Ground Control” มันไม่ได้เป็นแค่คำเรียกทั่วไปที่เรียกรวมทั้งศูนย์ควบคุมแต่คือ ตำแหน่งเฉพาะบนคอนโซลที่ชื่อว่า GC หรือ Ground Control ซึ่งทำหน้าที่ดูแลระบบเครือข่ายการสื่อสารระหว่างสถานีภาคพื้นดินกับอวกาศ เช่น ระบบ Tracking, Data Relay, หรือแม้แต่ระบบไฟฟ้าในศูนย์ควบคุมเอง เรียกง่าย ๆ คือ GC เป็นคนเช็กว่าเสาสัญญาณยิงขึ้นฟ้าได้ไหม ไฟยังไม่ดับ อินเทอร์เน็ตไม่ร่วง
สิ่งที่ GC ไม่มีสิทธิ์ทำอย่างเด็ดขาด ก็คือหยิบไมโครโฟนแล้วพูดใส่ขึ้นไปบนยานอวกาศ เพราะตำแหน่งที่มีหน้าที่พูดกับนักบินอวกาศจริง ๆ มีแค่คนเดียวเท่านั้น เรียกว่า “Capcom” หรือ Capsule Communicator ซึ่งส่วนใหญ่เป็นนักบินอวกาศจริง ๆ ที่หมุนเวียนมาทำงานที่ศูนย์ควบคุมภารกิจในฐานะผู้ส่งข้อความจาก “Flight Director” ซึ่งเป็นตำแหน่งสูงสุดในการควบคุมภารกิจ ขึ้นไปยังลูกเรือ เพื่อให้การสื่อสารในระบบมีเพียง “เสียงเดียว” ป้องกันความสับสนและลดความเสี่ยงที่จะเกิด Error เวลาออกคำสั่ง
ดังนั้น ในบริบทของเพลง “Ground Control to Major Tom” ประโยคนี้จึงผิดบรรลัยในระดับที่ถ้าเกิดขึ้นจริง ๆ คงมีบันทึกไว้ในรายงานว่า “GC violated comm protocol and contacted crew directly” ตามมาด้วย Action Item จาก Flight Director ที่เขียนว่า “Immediate review and retraining. Consider termination.” ฟังดูรุนแรง แต่ในโลกของการบินอวกาศที่ความผิดพลาดเล็กน้อยหมายถึงชีวิตของลูกเรือ นี่คือมาตรฐานปกติ
ต่อมา ลำดับการเรียกนั้นผิดจากแบบมาตรฐาน
ในระบบการสื่อสารแบบวิทยุหรือ Radio Communication Protocol ซึ่งเป็นพื้นฐานของการติดต่อระหว่างยานอวกาศกับ Mission Control มีรูปแบบตายตัวอยู่ประมาณว่า “(ผู้ถูกเรียก), this is (ผู้เรียก)” ก็คือเราจะต้องพูด Callsign หรือชื่อเรียกของอีกฝ่ายก่อนเสมอ ตามด้วยว่าเราคือใคร ยกตัวอย่างเช่น กรณีที่ศูนย์ควบคุมจะเรียกสถานีอวกาศนานาชาติ เพื่อดูว่าสัญญาณในการสื่อสารดีมั้ย “Station, this is Houston. How do you read?” หมายถึงศูนย์ควบคุมภาคพื้นดิน (ซึ่งถูกพูดแทนโดยตำแหน่ง CAPCOM) เรียกสถานีฯ ซึ่งแม้ว่าบางทีคำเหล่านี้จะถูกทอนให้สั้นลงเหลือแค่ “Station, Houston, Comm check?” เราจะเห็นว่ารูปแบบการจัดเรียงก็จะยังเหมือนเดิมอยู่ ซึ่งลูกเรือบนสถานีฯ ที่มีอำนาจในการตอบกลับ ณ เวลานั้น ก็อาจตอบว่า “Houston, this is Station, solid copy” จะเห็นว่าลูกเรือก็จะเรียกศูนย์ควบคุมก่อนเหมือนกัน
ใครที่มาจากสายวิทยุการบิน ก็จะคุ้น ๆ ว่า เอ๊ะ มันเหมือนกับที่ใช้ในการควบคุมการจราจรการอากาศเลย ใช่แล้ว มันคือตรรกะเดียวกับเวลาที่เราต้องทวนชื่อตัวเอง (และทวนคำสั่ง หรือ Readback) เช่น การบินไทยเที่ยวบิน 100 จะติดต่อ Bangkok Approch ก็จะพูดว่า “Bangkok Approch, Thai 100, สวัสดีครับ, Flight Level 320” ในขณะที่ Bangkok Approch ก็จะพูดว่า “Thai 100, Bangkok Appproch, สวัสดีค่ะ, descend and maintain Flight Level 200” และนักบินก็จะ Readback ว่า “Descend and maintain Flight Level 200, Thai 100”
ทีนี้กลับมาที่ “Ground Control to Major Tom” ปัญหาคือถ้า Ground Control เป็นฝ่ายเริ่มพูดจริง ควรพูดว่า
“Major Tom, this is Ground Control.” แต่ Bowie ดันเรียบเรียงแบบผิดฝั่งซะงั้น
แต่แน่นอนว่า David Bowie ไม่ได้ตั้งใจเขียนคู่มือ NASA เขาต้องการเล่าเรื่องของความโดดเดี่ยวของมนุษย์ การหลุดลอยออกจากระบบควบคุม และเสียงจาก “ภาคพื้นดิน” ที่ค่อย ๆ ถูกตัดขาด มันคือ Metaphysical Metaphor มากกว่าข้อสอบ Protocol ความสวยงามของเพลงจึงอยู่ที่ความผิดนี้เอง มันคือจังหวะของความพังที่งดงาม
แต่ถึงอย่างนั้น ถ้าใครคิดจะหยิบวิทยุของศูนย์ควบคุมแล้วเริ่มต้นประโยคว่า “Ground Control to…” ใครสักคนบนอวกาศ เราขอเตือนด้วยความหวังดีว่า รีบวางไมค์ แล้วกลับไปนั่งที่เดิม เพราะก่อนที่สัญญาณจะไปถึงลูกเรือ คุณอาจถูกลากออกจากคอนโซลโดยไม่ทันได้เอ่ยคำว่า “Roger” ด้วยซ้ำ
และหากใครที่ไร้อารมณ์ขันสิ้นดี เราและผู้เชี่ยวชาญด้านการติดต่อสื่อสารกับลูกเรือจาก JAXA มีบทความแนะนำการพูดคุยและจัดการงานให้ถูกต้องที่บทความ การติดต่อสื่อสาร และจัดการงานกับลูกเรือบนสถานีอวกาศนานาชาติ
เรียบเรียงโดย ทีมงาน Spaceth.co
