ในหนังสือเรื่อง Cosmos ของคุณ Carl Sagan ซึ่งผู้เขียนยกย่องให้เป็นหนึ่งในหนังสือที่ดีที่สุดตลอดกาล และเป็นคัมภีร์การใช้ชีวิตมาจนถึงทุกวันนี้ อวกาศและดาราศาสตร์ในมุมมองของ Carl Sagan ชายที่ทำให้มนุษย์รักเขาด้วยความรักที่เขามีต่อจักรวาลถ่ายทอดออกมาผ่านตัวอักษรในทั้งงานเขียน งานบรรยาย นวนิยาย และมุมมองที่ทำให้เรารู้จักกับตัวเองมากขึ้นผ่านการศึกษาธรรมชาติ
หนึ่งในตอนที่เขาได้เขียนไว้ในหนังสือ Cosmos ที่ทำให้เราได้เปิดมุมมองไปพร้อมกันย้อนกลับไป ณ ช่วงที่ยาน Pioneer 10 เดินทางโฉบดาวพฤหัสฯ ในปี 1972 เป็นยานอวกาศลำแรกที่จะได้ถ่ายภาพในระยะใกล้ของดาวพฤหัสฯ ส่งกลับมา ภาพถ่ายนี้จะเป็นภาพถ่ายประวัติศาสตร์ แต่มุมมองที่ Sagan ถ่ายทอดมาในหนังสือของเขาได้แก่ช่วงเวลา 20-30 นาที ในขณะที่เขานั่งอยู่บนรถที่กำลังเดินทางไปยังสำนักงานใหญ่ของ JPL ในแคลิฟอร์เนีย เพื่อเป็นสักขีพยานเมื่อ Pioneer 10 ส่งภาพถ่ายนั้นกลับมา Sagan เล่าว่า เขานึกจินตนาการถึงดาวพฤหัสฯ ว่าจะมีลักษณะเป็นอย่างไรและนั่นจะเป็นการจินตนาการถึงดาวพฤหัสครั้งสุดท้าย เพราะต่อไปจากนี้ดินแดนที่ยังไม่เคยถูกสำรวจจะถูกสำรวจแล้ว เมื่อภาพถ่ายของดาวพฤหัสเดินทางมาถึง มันจะเปลี่ยนมุมมองที่เราเคยมีต่อดาวพฤหัสฯ ไปตลอดกาล
วันแห่งความรัก 14 กุมภาพันธ์ 1990 ตอนนั้นยาน Voyager 1 กำลังจะเดินทางออกนอกระบบสุริยะ Sagan ได้คุยกับทีมงานของ JPL ให้หันกล้องกลับมาถ่ายที่โลกของเราก่อนที่ยานจะเดินทางไปไกลแสนไกลและทิ้งไว้แต่เพียงมุมมองต่อจักรวาล (เหมือนเขาในอีกไม่กี่ปีต่อมาในอีก 7 ปีข้างหน้า) ภาพที่ได้มานั้น ไม่ได้มีข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่น่าตื่นเต้นใด ๆ เป็นเพียงภาพที่ถูกรบกวนด้วยแสงอาทิตย์ และจุดเล็ก ๆ คือโลกของเรา
หากแต่ภาพนั้น กลับกลายเป็นตัวแทนของทุกความพยายามในการศึกษาดาราศาสตร์ของเรา Sagan บรรยายภาพนั้นไว้ด้วยงานเขียนทางดาราศาสตร์และปรัชญาที่ทรงพลังว่า
จุดเล็ก ๆ จุดนั้นคือที่นี่ คือบ้าน คือพวกเรา บนจุดนั้นคือทุกคนที่เราเคยรู้จัก มนุษย์ทุกคนที่เคยมีตัวตนอยู่ รวมไว้ซึ่งความสุขสันต์และความทุกข์ทน ศาสนา แนวคิด ระบบเศรษฐกิจ นับพันนับหมื่น ทุก ๆ นักล่าและหัวขโมย ทุก ๆ วีรบุรุษและคนขี้ขลาด เหล่านักสร้าง นักทำลาย อารยธรรมต่าง ๆ กษัตราและชาวนาที่ยากชน คู่รักหนุ่มสาว เด็กน้อยที่เต็มเปี่ยมด้วยความหวัง ทุกบิดรมารดา นักประดิษฐ์ นักสำรวจ ครูอาจารย์ นักการเมืองสกปรก เหล่าดารา และผู้นำ ทุก ๆ คนบาปและนักบุญ ทุกคนในประวัติศาสตร์ของเราอาศัยอยู่ที่นี่ บนฝุ่นผงที่ลอยเคว้งท่ามกลางแสงอาทิตย์
Pale Blue Dot
โลกของเรา เป็นดั่งเวทีเล็ก ๆ ท่ามกลางโรงละครจักรวาลอันกว้างใหญ่ จินตนาการถึงเลือดเนื้อที่หลั่งไหล เชือดเฉือนโดยเหล่านายพลและจักรพรรดิ ที่หวังความรุ่งโรจน์อันชั่วคราวบนเศษเสี้ยวแห่งฝุ่นผง จินตนาการถึงการเยี่ยมเยือนที่เหี้ยมโหดจากผู้อาศัยจากมุมนึงของจุดนี้กระทำต่ออีกมุมหนึ่ง พวกเขาเข้าใจผิดกันมามากแค่ไหน พวกเขากล้าดีอย่างไรที่จะเข่นฆ่าเพื่อนมนุษย์ด้วยกันเอง ความเกลียดชังอันแรงกล้าและการวางตัวเองสำคัญหลงคิดว่าเรามีอภิสิทธิ์ในจักรวาล ทั้งหมดถูกท้าทายด้วยจุดจาง ๆ จุดนี้
โลกของเรา เป็นจุดเล็ก ๆ หลมซ่อนอยู่ในเอกภพที่มืดมิด ท่ามกลางความสับสนวุ่นวาย ความเคว้งคว้าง ไม่มีสิ่งรับประกันว่าจะมีใคร จากที่ไหน มาช่วยเราจากการกระทำของตัวเราเอง ทั้งหมดขึ้นอยู่กับเรา เคยมีคนพูดไว้ว่าดาราศาสตร์นั้นทำให้เรารู้จักอ่อนน้อมถ่อมตน แต่ผมขอเพิ่มว่ามันคือการเข้าถึงตัวตน คงไม่มีสิ่งใดที่จะแสดงความโง่เขลาของความคิดมนุษย์ไปได้มากกว่าภาพถ่ายโลกของเราจากระยะที่ไกลแสนไกลนี้ มันคือความรับผิดชอบของเรา ที่จะถ้อยทีถ้อยอาศัยต่อกัน เพื่อปกป้องและหวงแหน จุดเล็ก ๆ จุดนี้ บ้านหลังเดียวที่เรารู้จัก
การสำรวจอวกาศของเราในทุกวันนี้ ต่างจากในอดีตอย่างมาก ในอดีตเราทำได้เพียงแต่มองท้องฟ้าและตั้งคำถามถึงจักรวาล แต่ตอนนี้เรามีโอกาสได้ส่งยานออกไปและหันกลับมามองตัวเราเอง จากอดีตที่เรามองว่าตัวเองเป็นศูนย์กลางของจักรวาล กลายเป็น ณ ตอนนี้เราได้รู้ตำแหน่งที่แท้จริงของเราในจักรวาลอันกว้างใหญ่ จากเดิมที่เรามองท้องฟ้าเป็นฉากและมีดวงดาวเป็นตัวละคร แต่ตอนนี้เรากลับกลายเป็นตัวละครบทสมทบที่เล็กที่สุดบนเสกลความกว้างใหญ่ของโรงละครที่ชื่อเอกภพ
เมื่อวันที่ 31 ธันวาคม วันสุดท้ายของปี 2018 ที่ผ่านมา ยาน Voyager 1 และ 2 เจ้าของภาพถ่าย Pale Blue Dot นี่ได้เดินทางออกนอกระบบสุริยะตลอดกาล ซึ่งเป็นวันเดียวกับที่ยาน Parker Solar Probe สัมผัสกับผิวนอกของดวงอาทิตย์ ปิดฉากการสำรวจอวกาศในปี 2018
เหมือนที่ Sagan บอก สุดท้ายแล้ว การสำรวจจักรวาลมันคือการมองย้อนกลับมาเข้าใจตัวตนของเรา วิทยาศาสตร์เป็นเครื่องมืออันแหลมคมที่ทำให้เราสามารถเข้าถึงความเข้าใจตรงนั้นได้และสุดท้ายมันจะสอนเราให้รู้จักอ่อนน้อมถ่อมตน ยอมรับว่าไม่มีสิ่งอื่นใดที่เหนือไปกว่าธรรมชาติ จักรวาล และความจริง ที่เราอาจรับรู้ได้เพียงแค่น้อยนิดเท่านั้น
เรียบเรียงโดย ทีมงาน Spaceth.co
